Đối với thực vật nói chung, cây cảnh lá màu, cây trồng viền nói riêng, để duy trì nòi giống của mình chúng đều phải thông qua quá trình sinh sản, hoặc chúng có thể tái sinh thông qua các cành, lá, chồi hay rễ… Nếu đưa các bộ phận của chúng vào môi trường thích hợp nó sẽ phát triển thành rễ, mầm và hình thành cây mới.
Phương pháp giâm cành là một phương pháp sử dụng một bộ phận gồm đoạn thân lá (Cơ quan dinh dưỡng) để tái sinh thành một cây mới trong những điều kiện môi trường thích hợp.
Phiến lá của chúng là cơ quan quang hợp, tạo ra dinh dưỡng để nuôi hom và tái sinh cây, lá có vai trò trong việc tạo thành cây, do vậy yêu cầu không được làm lá bị tổn thương và đòi hỏi sạch sâu bệnh
Để tạo thành cây đạt chất lượng trong vườn ươm trước khi đưa vào trồng sử dụng, đòi hỏi hom giống phải đảm bảo chất lượng, điều kiện giâm ươm an toàn, các yếu tố ảnh hưởng khác như đất đai, nhiệt độ, ánh sáng… phải thích hợp.
Kỹ thuật vườn ươm và chăm sóc cây con
Chăm sóc vườn ươm là công việc hết sức quan trọng và cần thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả và năng suất của quá trình ươm trồng, nếu cây giống cho những hom cành tốt mà chăm sóc không hiệu quả, kỹ thuật yếu, áp dụng không đúng cách cũng có thể thất bại, không những làm chết một phần tỷ lệ cây con mà có khi ảnh hưởng đến toàn bộ hom giống ươm
Kỹ thuật vườn ươm
**Chế độ ẩm và ánh sáng
Đây là điều kiện rất khắt khe với công việc ươm hom giống, cần điều chỉnh độ ẩm đất theo mỗi giai đoạn cụ thể, về ánh sáng cần điều chỉnh vào mỗi giai đoạn phát triển khác nhau nhằm cho cây hom thích ứng.
Nếu đất ươm quá ẩm, hom giống dễ bị rụng lá mặc cho cành hom vẫn còn tươi nhưng hom không thể phát triển và rất dễ bị thối, hom sẽ chết, đất quá ẩm cũng có hiện tượng phình to tại vết cắt làm cho hom không thể phát triển rễ, hoặc có ra rễ nhưng ít và không đạt yêu cầu, cây giống không hấp thị dinh dưỡng và dẫn đến chết. Trường hợp quá khô làm cho cành hom dễ bị khô và không thể hấp thụ được dinh dưỡng dẫn đến hiện tượng chết khô hom.
Đối với ánh sáng là yếu tốt rất cần thiết cho cành hom, nhằm giúp cây hom quang hợp đảm bảo cành dâm tích lủi chất hửu cơ, cung cấp dinh dưỡng cho quá trình sinh trưởng. Tuy nhiên ở giai đoạn này cành hom cần ánh sáng yếu, ánh sáng tán xạ, do vậy trong quá trình dâm cành cần điều chỉnh ánh sáng theo mức độ tăng dần, nếu được có thể điều chỉnh theo ngày để đảm bảo cho cây hom giống thích nghi đến khi hình thành hoàn chỉnh thời gian kiến thiết cơ bản 1,5 tháng.
** Phân bón
Vai trò của phân bón ở giai đoạn này cần phải điều chỉnh thích hợp, cần hiểu biết về thời kỳ sinh trưởng, thời gian ra rễ, tính chất cây trồng cần bổ sung dinh dưỡng, do đó đòi hỏi của cây cao, nhưng phải kết hợp đúng yêu cầu của chúng
Lượng phân bón phải thích hợp và chỉ được bón phân khi cây đã có rễ, lượng phân bón nên theo dạng tăng dần, vì lúc đầu cây tập trung phát triển rễ chưa cần nhiều phân nhưng về sau, bầu ươm nhỏ cần bổ sung phân bón nhiều hơn để cải thiện dinh dưỡng cho chúng
** Vị trí làm vườn ươm
Chọn nơi có mặt đất bằng phẳng, thoáng mát, gần nguồn nước tưới, gần nơi giao thông qua lại, thuận lợi cho việc vận chuyển
** Thời vụ ươm trồng
Giâm cành quanh năm, nhưng tốt nhất là từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau
** Luống – Đất – Túi bầu
Kích thước luống: Dài 12 đến 15m, rộng từ 1 m đến 1,2m, các luống cách nhau từ 40cm đến 50cm để đi lại và đào rãnh thoát nước
Đất đống bầu nên đất tươi xốp, dễ thoát nước, giử được ẩm
Túi bầu là túi nhựa PVE, 8×15 hoặc 10×18, đục 6 đến 8 lỗ thoát nước, như vậy trung bình 1m2 để được từ 150 túi đến 180 túi, quanh luống nên lấp đất bảo vệ hoặc dùng cây giữ chặt túi bầu trong luống, không cho túi bầu nghiêng ngã.
** Dàn che
Tùy vào hộ gia đình hay doanh nghiệp, thực hiện chiến lược lâu dài hay tạm thời mà chúng ta có thể thiết kế dàn che cố định hay di động, nhưng cơ bản phải đảm bảo nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm trong dàn che, đồng thời thuận lợi cho việc đi lại trong quá trình thực hiện và chăm sóc trong dàn che
Các loại vật liệu dùng để làm dàn che củng khác nhau tùy vào mỗi gia đình hay công ty, có thể dùng cây gỗ, tre, bê tông tùy ý để làm khung, mái che có thể dùng tốt nhất là lưới che được ánh sáng ban đầu khoảng 60% – 80%
** Chọn cành – cắm hom
Chọn cành khỏe, không sâu bệnh, đường kính hom từ 4 đến 6 mm, chiều dài từ 10 – 15cm
Dùng kéo sắc để cắt hom. Đảm bảo vết cắt ngọt, dứt khoát, không cắt hai lần hoặc nhiều lần tại một dấu cắt, gây trầy vỏ cành cây hoặc bị dập thân của cành/ nhánh
Tiêu chuẩn màu sắc hom phải bảo đảm có màu xanh đặc trưng, tốt nhất là xanh nâu đã hóa già.
Bảo quản hom thật tốt, không làm hư hại lá và cành hom, nếu vận chuyển đi xa phải được bảo quản cẩn thận, không làm hư hại đến lá và thân hom
Cắm hom: Trước khi cắm hom nên sử dụng CuSO40,1% để phòng nấm bệnh. Dùng vòi nước tưới vào túi bầu đảm bảo độ ẩm đạt 80 – 85%, có thể dùng tay cắt các đỉnh sinh trưởng của hom nếu bị sót lại khi chưa thực hiện công đoạn này trong vườn giống trước đó, không nên cắm hom quá sâu rất dễ bị thối hom, sau khi cắm hom xong thì phải tưới lại nước để cho đất và hom bám sát vào nhau.
Quản lý chăm sóc vườn ươm
Từ 7 đến 10 ngày hom liền vết cắt, 11 đến 15 ngày hom hình thành mô sẹo, từ 16 đến 30 ngày hom hình thành rễ, thời kỳ này cần được chăm sóc đặc biệt, chúng sẽ quết định tỷ lệ sống chết.
Chăm sóc vườn ươm bao gồm các công việc như tưới nước, làm cỏ, phân loại cây con, trồng dặm các cây chết, theo dõi sâu bệnh hại, điều chỉnh nhiệt độ và ánh sáng, độ ẩm…
+ Tưới ẩm: Tùy vào giai đoạn ta tiến hành cung cấp nước khác nhau
Từ khi ươm đến 10 ngày: Thời kỳ này cần cung cấp độ ẩm thích hợp đến trên 80%, do hom mới cắt, cây dễ thoát hơi nước bởi vậy cần che chắn xung quanh và trên lưới đảm bảo nếu không dễ bị khô lá và héo hom, mỗi ngày tưới 1 đến 2 lần, nên tưới phun sương giữ ẩm.
Từ 11 đến 15 ngày: Giai đoạn này hình thành mô sẹo, hai ngày tưới 1 lần, đảm bảo ẩm độ 70 đến 80%
Từ trên 15 ngày, cây đã ra rễ cần phải cung cấp nước thường xuên, đảm bảo độ ẩm từ 75 đến 80%, cách 2 đến 3 ngày tưới 1 lần.
+ Điều chỉnh ánh sáng:
Ở khu vực miền Nam, có hai mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô, do vậy việc cường độ sáng cũng có thể từ đó mà khác nhau, ngoài ra, ánh sáng liên quan đến nhiệt độ cao hay thấp, vậy nên tùy vào mỗi mùa mà chúng ta cần điều chỉnh ánh sáng khác nhau đảm bảo cho thích hợp
Thông thường, thời gian từ khi dâm cành đến 15 ngày cây cần ít ánh sáng, do đó chúng ta nên che phủ từ 70 đến 80%, lượng ánh sáng cung cấp cho hom trong giai đoạn này từ 20 đến 30%
Từ 16 đến 30 ngày chỉ giữ lại ánh sáng tán xạ 50%
Từ 31 đến 60 ngày cây cần ánh sáng từ 70 đến 80%
Sau 60 ngày cây đủ điều kiện thành thục kinh tế, đáp ứng yêu cầu cây con để xuất vườn.
+ Bón phân: Cây cần được bón phân ngay trong thời gian kiến thiết cơ bản.
Lần thứ nhất khi cây được 45 ngày sau khi ươm, giai đoạn này nên bón phân hữu cơ vi sinh, tốt nhất là Dinamix, 0,4kg/1m2
Lần thứ hai khi cây được 70 ngày trở lên
Cách bón phân: Hoàn tan các loại phân vào thùng tưới rồi tiến hành tưới đều lên mặt luống ươm, sau đó tưới lại bằng nước sạch
Có thể phun thuốc trừ nấm và trừ sâu, tốt nhất là phun phòng trừ vào giữa hai lần bón phân
+ Phòng trừ sâu bệnh và cỏ dại:
Trong vườn ươm thường xuất hiện nhiều loại sâu bệnh và nấm, do vậy nên dùng Diazan, Krater… để tiêu diệt sâu, cũng có thể dùng thuốc mối, thuốc kiến để rãi lên mặt luống
Ngoài ra có thể phòng trị nấm bằng Anvinl, Carbenzin, chitosan…. Để đảm bảo cho khu vực ươm được an toàn về sâu và bệnh
+ Dặm hom: Một số hom giống sẽ bị chết trong thời gian nuôi dưỡng do bệnh hoặc các tác nhân khác, chúng ta có thể nhổ bỏ và trồng lại bằng hom mới vào, bảo đảm bầu hom luôn ổn định.
+ tạo điều kiện cho cây quen dần môi trường đầy đủ ánh sáng, phân loại cây trước khi xuất vườn
Khi có kế hoạch xuất vườn chúng ta cần tiến hành “luyện” cho cây thích nghi với điều kiện môi trường mới
Do trong vườn ươm cần điều chỉnh cho cây trồng đảm bảo cứng cáp, lá và thân khỏe mạnh để bảo đảm cho cây tồn tại tốt trước các điều kiện khắc nghiệt bên ngoài
Ánh sáng, độ ẩm, phân bón phải thay đổi, đặc biệt là trước khi xuất vườn từ từ 1 đến 2 tuần phải di chuyển bầu cây ra khỏi luống, công tác này đảm bảo cho các rễ phụ bị cắt đứt, tạo cho chúng liền lại vết thương trước khi mang đi ra trồng, đồng thời với công tác này chúng ta dễ dàng phân loại chúng để chắc chắn các cây mang đi trồng đạt chiều cao, và sức khỏe ổn định, các cây bị yếu, chậm phát triển được nuôi dưỡng lại để xuất sau
+ Tiêu chuẩn xuất vườn:
Cây non quá, rễ chưa ổn định, dễ bị vở bầu khi mang đi trồng
Cây già quá khi đã cây mang đi trồng sẽ bị chột rễ, do rễ cắm sâu xuống luống
Hai nội dung trên khi mang cây đi trồng vào điểm mới rất dễ chết cây
Cây xuất vườn đủ điều kiện là: Chiều cao từ 25 đến 30cm (tùy loại). Đường kính gốc từ 5 đén 6mm. Cây không sâu bệnh. Bầu đất nguyên vẹn, không bị tác động bởi yếu tố cơ học. Bộ rễ an toàn, không được quá ngắn hoặc đâm ra khỏi bầu quá nhiều mà chưa liền sẹo, cây có màu xanh đặc trưng